20. 6. 2012.

Акцент

Нагласувањето на определен слог во зборот се вика акцент (од лат.збор accentus-,,потпевнување“)
Нагласувањето на слогот  се прави со помош на силата на воздушната струја, висината на тонот и квалитетот на гласот. Акцентот ги изделува самогласките како гласови со најголема звучност и како основа на слогот.
Aкцентот во македонскиот стандарден јазик е динамичен (го одликува силината на гласовниот удар врз слогот), определен(на третиот слог од крајот на зборот).
Акцентирање на трисложни и повеќесложни зборови:
водéница, нéвеста
Забелешка:Акцентот се обележува со надреден знак над самогласката свртен надесно( / ).
Акцентот кај самогласката и е обележан со ( 'и)

Акцентирање на двосложни зборови:
тáтко, клýпа
Акцентирање на едносложни зборови:
стóл, нóс
Кога се зголемуваат слоговите кај еден ист збор, акцентот се префрла на третиот слог од крајот на зборот.
Пр.ýченик-учéникот
Во македонскиот јазик има и зборови што немаат сопствен акцент, тн.клитики.
Тоа се:предлозите, сврзниците, кратките форми од личните заменки и кратката форма од повратната заменка, честичките, некои извици и др.
Акцентот на сложените зборови
Сложенките добиваат акцент на третиот слог од крајот на зборот со исклучок на одредени случаи.
-сложенки со акцент на третиот слог, на пр.:лекόмислен, сόнчоглед.
-сложени бројни именки што завршуваат на -мина:десéтмина, стόмина.
-сложенки-прилози:прéтпладне, двόкратно.
сложени состави од заменски зборови:кόј-годе, каквό-годе.
-броеви со значење на приближна бројност се еден вид сложени зборови, главно се акцентираат на третиот слог од крајот на зборот:пет-шеснáесет, седýм-осум.
-сложенки со две заповедни форми:тур'ипечи, молч'итолчи.
Исклучоци:
-сложенки со акцент на вториот слог од крајот на зборот:југозáпад, северои`сток.
-сложенки со акцент на секој составен дел:áнглиско-макéдонски.
Отстапувања од третосложното акцентирање
Отстапувања од третосложното акцентирање имаме кај:
-глаголскиот прилог:одéјќи, свирéјќи,гледáјќи.
-прилозите за време:годинáва,летόво.
-деминутивните прилошки образувања:малкýнѕа,толкýнѕа.
Акцентот на туѓите зборови
Туѓите зборови кои навлегле во нашиот јазик, различно се однесуваат во однос на акцентот.Некои го примиле третосложниот акцент,некои го задржале своето акцентирање,а некои се акцентираат двојно(со наш и со нивни акцент).
Се изделуваат туѓи зборови со акцент на:
-првиот слог од крајот на зборот;
-вториот слог од крајот на зборот;
-третиот слог од крајот на зборот.
Примери:
На првиот слог од крајот на зборот се акцентираат зборовите што завршуваат на -е,-о,-у,или -и:
аташé, депό, платó, реномé, сижé и др.
На првиот слог од крајот на зборот се акцентираат и туѓи зборови што завршуваат на согласка:
апарáт, жетόн, афинитéт и др.
Зборовите: кόрзо, пáлто и др. го прифатиле нашиот акцент.
На вториот слог од крајот на зборот се акцентираат следниве зборови:
-архитектýра, литератýра, култýра(-ура);
-операт'ивец, конзеват'ивец(-ивец);
-генијáлец(-алец);
-материјали`зам, саркáзам -изам/-азам);
-антéна, мембрáна, пиéса и др.
-национáлен,комерцијáлен, експанз'ивен, организ'иран, грандиόзен, конкурéнтен и др.
-демонстр'ира, манифест'ира, комуниц'ира и др.
На третиот слог од крајот на зборот се акцентираат туѓи зборови што завршуваат на: -ија,-ика,
-иум,-ичар.
Пр.алéргија, лингв'истика, кáлиум, истόричар, наýтичар и др.
Но и:д'ијалог, мόнолог, м'икроскоп, рéума, и др.
Акцентски целости
Два или повеќе збора под заеднички акцент претставуваат акцентска целост.
Акцентот паѓа на третиот слог од крајот на групата зборови.Кај некои може да биде и на вториот слог од крајот на целоста.
Акцентската целост е составена од :
1.Два збора со сопствен акцент, кои во акцентската целост претставуваат еден поим:
киселό ◡ млеко
2.збор кој има сопствен акцент и клитика:братýчед ◡ми.





Нема коментара:

Постави коментар